گفتگو با عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) | بیشتر انحرافات ما به ضعف در معادباوری برمی گردد

آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ معاد از اصول دین است و باید به آن با تحقیق و تفکر ایمان آورد. ازاین رو، در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی گرجیان، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، معنا و کارکرد‌های این اصل اعتقادی را که از اساس باور‌های دینی مسلمانان است، بررسی کرده ایم که در ادامه مشروح آن می‌آید.

معاد در میان اصول اعتقادی به چه معناست و نقص و ضعف در آن چه عواقبی را دامن گیر ما می‌کند؟

معاد رکن دوم از اصول اعتقادی است. ما یک مبدأ داریم که با اصل توحید و درباره خدا تبیین می‌شود و یک معاد که به بازگشت به سوی خدا تصریح دارد و تفسیر آیه «إنا لله و إنا إلیه راجعون» است. شخصا معتقدم بیشتر انحرافاتی که جامعه با آن‌ها روبه روست به دلیل نبود دغدغه مندی به ویژه از سوی مسئولان، به معاد است که چالش‌های بسیاری را در ابعاد فردی و اجتماعی ایجاد کرده است.

شاید ما معاد را در قالب دروس خوانده و امتحانش را هم داده باشیم، اما باورداشتن به یک اصل با دانستن آن فرق می‌کند. به قول علامه جوادی آملی، دانایی چیزی است و دارایی چیزی دیگر. برای مثال شخص ممکن است دانا باشد و بداند موادمخدر بد است، اما بازهم به آن معتاد می‌شود، چون دانایی با جان او عجین نشده است!
بنابراین عمده انحرافات در عرصه‌های اقتصادی، خانوادگی، اخلاق و فرهنگ و حتی بین الملل به ضعف در معادباوری بازمی گردد، چون اهمیتی را که باید به معاد نداده و آن را در باور‌های مردم نیاورده ایم. با باور به معاد است که انسان از انحراف، خطا و گناه پرهیز می‌کند، چون دوست ندارد گرفتار عذاب الهی شود.

راه نهادینه کردن معاد به عنوان یک باور اعتقادی در جامعه چیست؟

صرف برگزاری کلاس آموزشی دراین باره به ما کمکی نمی‌کند. باید رسانه، فیلم و نمایش به میدان تبلیغ و تبیین این اصل وارد شوند. وقتی بیش از یا یک سوم آیات قرآن و نیز بسیاری از روایات پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) به معاد اختصاص دارد، جامعه دینی فارغ از اینکه ما حکومتی به این اسم داریم، باید تبیین و نهادینه کردن این اصل اعتقادی را نه در حد یک دانستنی و علم حصولی، در دستورکار خود قرار دهد تا این اعتقاد به فرهنگ جامعه وارد شود. زمانی مردم از قبرستان حیا داشتند، اما امروز قبرستان آن طور که باید ما را به یاد آخرت نمی‌اندازد و جلوه‌های آن نیز تغییر کرده است.

علت مقابله با معاد و شبهه افکنی علیه این اصل اعتقادی چیست؟ معارضان چه دستاویزی دارند و این دشمنی چه عواقبی دارد؟

قرآن کریم می‌فرماید: «بل یرید الإنسان لیفجر أمامه.» یعنی انسان علاقه‌مند است عمرش را به هوای نفس بگذراند! بنابراین، از موانع گریزان است، چون خیال می‌کند از این طریق آزادی عمل دارد، درحالی که این آزادی برای خروج از مدار انسانیت است. با این نگاه است که معاد را زیرسؤال می‌برند. درحالی که اگر معاد نباشد، ضمانت اجرای اصلاح ساختار نظام اجتماعی از بین می‌رود؛ همان طور که قوانین اجتماعی از طریق جریمه‌ها ضمانت اجرایی دارند، معاد نیز اصلاح اجتماعی را ضمانت می‌کند و اگر نباشد، امنیت از بین می‌رود. برای مثال در اغتشاشات اخیر شاهد حمله برخی اغتشاشگران به پلیس بودیم. اگر اقتدار پلیس که ضامن امنیت است از بین برود، اصلاح اجتماعی متوقف و جامعه از دایره صلاح خارج می‌شود. بنابراین، معاد ترمزی است تا بی محابا به درودیوار نزنیم و به هر مسیری نرویم.

معادباوری در حوزه سبک زندگی و اصلاح اخلاق فردی و اجتماعی چه ره آوردی برای معتقدان به خود دارد؟

اعتقاد به معاد، نگرش انسان به دنیا را تغییر می‌دهد تا دنیا را ابزار رسیدن به زندگى جاوید قرار دهد. همچنین، این اعتقاد باعث می‌شود انسان در روابط چهارگانه خود ازجمله ارتباط با خدا، ارتباط با خود، ارتباط با طبیعت و ارتباط با انسان‌ها تقوا پیشه و از ضدارزش‌ها دوری کند. این باور مانع از سلطه طلبی انسان بر دیگران می‌شود، چنان که پیامبر (ص) با آن جایگاه رفیع فرمودند: من نیز بشری مثل شما هستم. اما همان وجود مقدس در اصلاح ساختار‌های اجتماعی تا پای جان ایستادند، چنان که حضرت سیدالشهدا (ع) در کربلا و برای اصلاح اجتماعی همه هستی خود را ایثار کرد.

معادباوری باید در عرصه‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی و حتی بین المللی تجلیاتی داشته باشد. از معبر همین اعتقاد است که انسان نوع دوست می‌شود. سبک زندگی قرآنی در عرصه معاد یعنی آنکه هر کاری انجام می‌دهیم با نگاه به قبر و قیامت باشد، چنان که پیامبر (ص) فرمودند: برای قبر خود را آماده کنید! نتیجه آنکه معادباوری ترمز و سرعت گیر است که غفلت از آن نه فقط انسان، بلکه دیگران را نیز نابود می‌کند؛ چنان که خودرویی بدون ترمز سرنشینان و عابران را به نابودی می‌کشاند.